Gemilerde uygulanacak koruyucu sistemlerin başında gelen boya uygulamaları iki ana kısımdan oluşmaktadır. Bunlar yüzey hazırlık ve boya uygulamasının yapılması olarak özetlenebilecek olmakla birlikte günümüz teknolojisindeki gelişmeler ve sektörel yatırımlar sayesinde hem yüzey hazırlık hem de boya teknolojisinde farklı yaklaşımlar ve çevreci çözümler geliştirilmektedir. Yazımızda bu gelişmeleri ele alacak olmakla birlikte armatör, tersane, boya üreticisi ve uygulayıcılar arasında optimum bir fikir beyanında bulunulmaya çalışılacaktır.
A. Gemi Tamirinde Yüzey Hazırlık – Sujeti Uygulamaları
Türkiye tersaneciliğinin kalbi olarak söz edebileceğimiz Tuzla ve Yalova Tersaneler Bölgesi için genel olarak yüzey hazırlığı göz önüne alındığında kumlama - raspa uygulamalarının çok ön planda olduğu bilinmektedir. Uygulama açısından basit ve kesin sonuçlar veren bu yüzey hazırlama metodu boya enspektörleri ve müşteriler tarafından da kabul görmekle birlikte özellikle tercih edilmektedir. Tercih edilmesindeki en önemli etkenlerin başında tersaneler açısından kurulu sistemlerin olması (kompresör ve silo sistemleri); uygulayıcı açısından ise rahat kullanılabilirliği ve kolaylıkla geri dönüşünün olmaması söylenebilir. Tersanelerimiz açısından denenen kurubuz, manuel sujeti vs. gibi uygulamalarda verimli sonuçlar alınamadığından ve halihazırda bulunan ve çalışan bir sistemin var olduğu gerçeğiyle farklı yöntemlerin üzerinde daha fazla durulmamıştır.
Günümüzde dünya çapındaki gelişmeler ve dönüşümler göz önüne alındığında 20. yüzyıl sistemlerinin varlığı ve geliştirilmesi yaşanmadan, endüstri 4.0 veya çevre 4.0 gibi kavramlarla bir arada olmamız düşünülemez. Tersane bölgelerimizin yakınındaki yerleşim yoğunluğu ve insan sağlığı göz önüne alındığında artık tersaneler açısından da bu dönüşüm kaçınılamaz noktalara gelmektedir.
Sujeti uygulamaları tersaneler açısından çözüm olacak bir noktada olmakla birlikte burada otomasyon ve sujeti uygulamalarının birlikte kullanılması gerekmektedir. Manuel sujeti uygulamalarında, uygulayıcı personelin yetkinliğinin yanı sıra yorgunluk, güç, iş güvenliği gibi etkenler göz önüne alınarak verimli sonuçlar alınamamaktadır. Fakat otomasyon sistemleri ile dış kaplama ve ambar - güverte gibi elemansız yüzeylerde, insan faktöründen büyük bir ölçüde bağımsız, belirli hız ve konseptte sonuçlar alınabilir. Bununla ilgili olarak yurtdışı üretici firmalar Ar-Ge faaliyetleri yürütmekle birlikte dış kaplama için 80 - 120 m²/saat gibi hızlarda WJ1 (~SA2) standardında yüzeyler elde etmektedirler. Burada 24 saatlik bir zaman dilimi göz önüne alındığında tek makine ile 2.000 m² gibi bir yüzeyin hem yıkaması hem de boya öncesi yüzey hazırlığının tamamlanıyor olması sujeti ile yüzey hazırlığının en büyük avantajlarından olmaktadır.
Tersanelerin kalifiye eleman sıkıntısı yaşadığı dönemlerde 1 - 2 kişinin yönlendirebildiği bu sistemlerle en düşük çalışan sayısı ile yüzey hazırlığı yapılabilmektedir. Son 10 yıldaki gelişmeler göz önüne alındığında dış kaplamadaki sintine dönümleri, baş ve kıç kısımlardaki alanlarda dahi verimli çalışan bu makineler çevreye en az hasar vererek, atık grit veya toz çıkarmadan yüzey hazırlıklarını tamamlayabilmektedir. Hammelmann, Hubert Palfinger gibi firmaların yapmış olduğu yeni sistemlerde yüzeyde sujeti ile sökülmüş olan boya dahi filtrelenip atık olarak toplanabilmekte ve çevre kirliliği önemli ölçüde azaltılabilmektedir.
Sujeti uygulamaları ambarlar ve balast tankları için ayrıca önem taşımaktadır. Bu kısımlarda kumlama yapmanın zorluğu ve sağlam eski boyaya zarar veriyor olması sujeti ile yüzey hazırlığını ön plana çıkarmaktadır. Sujeti ile balast tankında yapılan çalışmalarda sadece hasarlı (paslı veya zayıf boyanın olduğu kısımlar) bölgelerde yüzey hazırlığı yapıldığı için minimum boya sarfiyatı ile tanklarda boya uygulamaları yapılabilmektedir.
B. Balast – Kargo – Tatlı Su Tanklarında İnovatif Yaklaşım – Paslı ve Islak Yüzeylerde Boya Uygulaması
Günümüz boya teknolojisi sujeti ile yapılan yüzey hazırlıklarına izin vermekle birlikte farklı firmaların dış kaplama gibi açık alanlarda kullanılan ürün grupları mevcuttur. Mastik, epoksi diye tabir ettiğimiz bu ürünler, “flash - rust” şeklinde oluşan sujeti sonrası yüzeylerde sorunsuz bir şekilde uygulanabilmektedir. Hava şartlarının uygun olduğu durumlarda (80 – 85% nem, çiğlenme noktası vs.) ülkemizdeki çoğu boya üreticisinin sahip olduğu ürünler sayesinde uygulamalar yapılabilmektedir.
Burada gözardı edilmemesi gereken farklılık ise kapalı alanlarda (balast tankları, koferdam, tatlı su tankları, ambar vs.) hava şartlarından bağımsız (nem, çiğlenme noktası) ve asgari yüzey hazırlığında uygulanabilen, solvent içermeyen yenilikçi epoksi boya sistemidir. İskoç menşeli Chemco International firmasının RS 500P ve RA 500M ürünleri armatör, tersane ve uygulayıcılara çeşitli avantajlar sunmakla birlikte maliyet ve zaman tasarrufu gibi etkenler sayesinde günümüzde büyük denizcilik firmaları tarafından tercih edilmektedir.
RS 500P solventsiz epoksi astarı ile asgari yüzey hazırlığı yapılarak boya uygulaması yapılabilmektedir. Islak ve paslı yüzeylere uygulanabilen klas onaylı bir ürün olan RS 500P kapalı tanklarda nem dengesinin sağlanamadığı alanlar için mükemmel bir çözüm sunmaktadır. Sujeti ile 500 bar ve üzeri olarak yapılan yüzey hazırlığı ile yüzeydeki pas ve zayıf boya temizlendikten sonra ürün rulo, fırça veya spreyle uygulanabilmektedir. Tek kat uygulama kestirme boya ile birlikte uygulandığında tamir gemilerinde üretici firma tarafından 5 yıl garanti verilebilmektedir.
Son kat olarak uygulanan RA 500M ise yine nemli yüzeylerde uygulanabilir olmasının yanı sıra solventsiz ve glassflake (cam pullu) yapısıyla darbe dayanımı yüksek, korozyona karşı üstün koruma sağlayan bir işlev sunmaktadır. İki kat uygulama (kestirme boya desteğiyle) yapılan bu uygulamalar için tamir gemilerinde yine üretici firma tarafından 10 yıla kadar garanti verilebilmektedir.
Ürünlerin kullanımı ile sağlanabilecek belli başlı avantajlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
• Klas onaylı ürünlerdir.
• Paslı ve ıslak yüzeylere uygulanabilir, nemden bağımsızdır.
• Tatlı su tankları ve tahıl (grain) - gıda taşıyan lokasyonlarda uygulanabilir (NSF ve FDA sertifikalı).
• Tamir uygulamalarında 10 yıla kadar üretici firma garantisi verilebilmektedir.
• Asgari yüzey hazırlığı ile uygulama yapılabilir (WJ3, ST3 vs.), istenirse raspalı yüzey içinde uygundur.
• Eski boya sistemi coal - tar epoksi olan tanklara uygulanabilir.
• Solvent içermediği için uygulayıcı açısından asgari iş güvenliği riski teşkil eder, komşu tanklarda sıcak çalışma yapılabildiğinden tersane sürelerini kısaltır.
• Uygulama sonrası tanka su - balast alınabilir, su altında kürlenebilir.
• Gemi mürettebatı açısından kullanımı basit ve işlevseldir, sea - stock olarak kullanılabilir.
• Boya birim fiyatı diğer ürünlere göre yüksek olmasına rağmen boya uygulama maliyeti olarak standart epoksi sistemlere göre ~30% civarı daha uygun olmaktadır.
Boya uygulama maliyeti hesaplanırken aşağıdaki basit formül göz önüne alınmalıdır.
Boya uygulama maliyeti = Boya temini + İşçilik Bu formülün içeriğine girildiği zaman:
Boya temini = Boya birim fiyatı (birim m² için standart kuru film kalınlığı kabulü ile) + boyanın referansları + uygulama kolaylığı + boya yaşam döngüsü + tamir edilebilirliği vs. gibi detaylar incelenmelidir. Buradan farklı firmalardan alınan teklifler bir uzman tarafından incelenerek son karar verilebilir.
İşçilik: Personel sayısı + ekipman gereksinimi + zaman + proses vs. olarak özetlenebilir.
Burada RS 500P + RA 500M Chemco International ürünleri ile yapılan uygulamalarda süre açısından ~ 30 – 40% avantajlı olmakla birlikte Boya Uygulama Maliyeti hesaplandığında ~30 – 35% maliyet avantajı hesaplanabilmektedir. Yüzey hazırlıkları için sadece sujeti ile yüzey hazırlığı yapılır ve sonrasında boya uygulamasına geçilebilir. Standart epoksi sistemlerde sujeti ile yüzey yıkandıktan sonra raspa yapılır, içerideki grit temizlendikten sonra boya uygulamasına geçilebilir.